W kontekście rosnącego zapotrzebowania na energię odnawialną Polska musi radzić sobie z pojawiającymi się ograniczeniami, które utrudniają podłączanie kolejnych zielonych projektów do krajowej sieci. Cable pooling, rozwiązanie uwzględnione w nowelizacji ustawy OZE podpisanej we wrześniu 2023 r. przez Prezydenta RP, może przynieść oczekiwane wsparcie i pomóc w transformacji energetycznej naszego państwa. W jaki sposób?
Hybrydowe instalacje OZE
Cable pooling to rozwiązanie polegające na podłączeniu przynajmniej dwóch odnawialnych źródeł energii do tego samego przyłącza. Aby osiągnąć optymalne efekty, źródła powinny pracować na zmianę i wzajemnie się uzupełniać, dzięki czemu zwiększy się łączna ilość energii wyprodukowanej z OZE. Cable pooling najczęściej obejmuje więc farmy fotowoltaiczne i wiatrowe, które są w stanie wytwarzać energię elektryczną o różnych porach: fotowoltaika produkuje najwięcej energii w ciągu dnia, natomiast elektrownie wiatrowe są najaktywniejsze wieczorami i w nocy.
Cable pooling i jego korzyści
Cable pooling sprawdził się już w innych europejskich krajach, głównie Holandii, Danii czy Hiszpanii, gdzie również napotkano problemy z ograniczoną przepustowością sieci elektroenergetycznej. Jego głównym celem jest wykorzystanie pełnego potencjału punktu przyłączeniowego, co pozwala na efektywniejsze zagospodarowanie istniejącej infrastruktury sieciowej. To z kolei daje możliwość zwiększenia zainstalowanej mocy OZE bez dodatkowych inwestycji w poprawę zdolności przyłączeniowych sieci.
Współdzielenie infrastruktury przesyłowej niesie korzyści dla wszystkich zaangażowanych podmiotów. Inwestorzy mają możliwość szybszego i efektywniejszego przyłączania swoich instalacji do sieci oraz obniżania kosztów inwestycyjnych. Natomiast operatorzy systemów, dzięki możliwości wykorzystania różnych źródeł energii w ramach jednego przyłącza, będą mogli zapewnić stabilne dostawy energii, jednocześnie efektywnie wykorzystując istniejącą infrastrukturę.
Dlaczego Polska potrzebuje cable poolingu?
Rozwój odnawialnych źródeł energii w Polsce postępuje dynamicznie, jednak napotyka kilka barier, stanowiących hamulec krajowej transformacji energetycznej. Należy do nich zarówno stan infrastruktury sieciowej, jak i malejąca dostępność mocy przyłączeniowych. W praktyce oznacza to, że zainteresowanym podmiotom jest coraz trudniej uzyskać zgodę na podłączenie nowych źródeł energii, a liczba odmów z każdym rokiem rośnie.
W 2019 r. operatorzy systemów dystrybucyjnych (OSD) wydali 476 odmownych decyzji (na moc 5,7 GW), a w 2022 r. było ich już 7 023 (na moc 51,05 GW). W latach 2019-2022 osiągnęliśmy więc rekordową liczbę odmów wydania warunków przyłączenia instalacji OZE, która przekroczyła moc 77 GW.
Do przyczyn piętrzących się odmów należy przede wszystkim malejąca dostępność mocy przyłączeniowych. Operatorzy sieci informują, że plany przyłączeniowe na 2025 r. zmniejszyły się w ciągu 12 miesięcy z 7 GW do 4,2 GW. To jasno sygnalizuje spadek przepustowości krajowej sieci i tworzącą się blokadę rozwoju branży OZE. W związku z tym wszelkie rozwiązania, które mają na celu usprawnienie efektywnego przyłączania odnawialnych instalacji, są niezbędne, by transformacja energetyczna Polski nie spowolniła.
Cable pooling a nowelizacja ustawy OZE
Dotychczasowe przepisy wymagały, aby podmioty budujące instalacje do produkcji energii ze źródeł odnawialnych uzyskały zezwolenie na przyłączenie do sieci o mocy odpowiadającej mocy nominalnej zainstalowanych źródeł energii. Nie było to wydajne rozwiązanie, ponieważ w praktyce instalacje OZE rzadko działają z pełnym potencjałem, przez co spora część mocy przyłączeniowej nie jest wykorzystywana.
Wraz z nowelizacją ustawy o OZE, cable pooling staje się rzeczywistością również w naszym kraju. Zgodnie z nowymi przepisami, możliwe będzie tworzenie instalacji hybrydowych. W ich ramach wytwórcy energii będą zawierać między sobą porozumienia określające, który podmiot będzie odpowiedzialny za ubieganie się o warunki przyłączeniowe. W przypadku instalacji hybrydowych, które składają się z kilku źródeł energii, operator sieci będzie zawierać jedną umowę. Natomiast w sytuacji, gdy elektrownie współdzielące przyłącze przekroczą dopuszczalną moc, operator sieci będzie uprawniony do nałożenia dodatkowych opłat.
Jak podkreślił Związek Pracodawców Polski (ZPP), wprowadzenie cable poolingu znacznie przyspieszy rozwój energii słonecznej i wiatrowej w Polsce, umożliwiając wybudowanie co najmniej 5 GW mocy produkcyjnych bez konieczności oczekiwania na zezwolenia przyłączeniowe.
