W ostatnim czasie Polacy coraz chętniej sięgają po alternatywy dla tradycyjnych pieców wykorzystujących węgiel, ekogroszek, drewno lub gaz, a najpopularniejszym rozwiązaniem stają się pompy ciepła. Nic w tym dziwnego – są ekologiczne, wygodne, bezpieczne i wielozadaniowe, a to tylko niektóre z ich zalet. Jak jednak dokonać odpowiedzialnego wyboru i kupić urządzenie, które będzie prawidłowo dopasowane do Twoich potrzeb? Oto 15 pytań, które powinieneś sobie zadać, zanim podejmiesz ostateczną decyzję.
Jaki rodzaj pompy ciepła powinieneś wybrać?
Na rynku znajdziemy kilka typów pomp ciepła, które różnią się między sobą przede wszystkim dolnym źródłem ciepła. Są to pompy gruntowe, wodne oraz powietrzne. Nie każde będą jednak nadawać się do montażu w Twoim budynku. Jeśli posiadasz małą działkę lub po prostu nie chcesz decydować się na wykonywanie skomplikowanych i kosztownych prac ziemnych (m.in. wykopów, odwiertów i montowania sond), nie sprawdzi się u Ciebie gruntowy model pompy. Rzadko decydują się na niego osoby wymieniające swoje dotychczasowe źródło ciepła, ponieważ instalacja wiąże się z praktycznie całkowitym rozkopaniem urządzonej już działki.
Instalacja wodnej pompy ciepła również jest wymagającym przedsięwzięciem i może być zrealizowana tylko na posesjach, które mają dostęp do podziemnych lub powierzchniowych zbiorników wodnych. Jakość wody również będzie mieć duże znaczenie, ponieważ pojawiające się w niej zanieczyszczenia mogą przyczyniać się do nawarstwiania lodu lub spowolnienia przepływu ciepła.
Najbardziej uniwersalnym modelem pozostaje wciąż powietrzna pompa ciepła, która pobiera ciepło z ogólnodostępnego powietrza atmosferycznego, dzięki czemu można montować ją zarówno w nowych, jak i termomodernizowanych domach. Ponieważ zajmuje jedynie około 1,5-2 m2, sprawdzi się w budynkach o różnej wielkości, w tym zabudowie jednorodzinnej, szeregowej czy też bliźniaczej.
Split czy monoblok?
Pompy ciepła różnią się także swoją budową: split lub monoblok. Jak sama nazwa wskazuje, modele monoblok składają się z jednej fabrycznie montowanej jednostki, co sprawia, że ich układ chłodniczy jest hermetyczny. Natomiast pompy split są rozdzielone na dwa urządzenia połączone ze sobą przewodami z czynnikiem chłodniczym. W jednostce zewnętrznej znajduje się parownik, sprężarka i zawór rozprężny, a w wewnętrznej umieszczony jest skraplacz (wymiennik ciepła).
Pamiętaj, że rodzaj pompy będzie mieć wpływ na jej montaż oraz późniejsze serwisowanie urządzenia. Modele monoblok posiadają zamknięty układ chłodniczy, a instalator nie ingeruje w niego i wykonuje jedynie prace po stronie wodnej, co znacznie minimalizuje ryzyko błędów montażowych. Ponieważ instalator nie pracuje bezpośrednio z F-gazami, nie musi posiadać dedykowanych uprawnień. Sama pompa nie musi mieć karty też produktowej.
W przypadku pomp split sprawa jest nieco bardziej skomplikowana. Układ nie jest hermetycznie zamknięty, a monter wykonuje część instalacji chłodniczej w trakcie montażu, przez co musi mieć on uprawnienia F-gazowe upoważniające go do pracy z syntetycznymi czynnikami chłodniczymi. Pompy split o mocy przekraczającej 10 kW muszą mieć również założoną tzw. kartę produktu zawierającą podstawowe parametry techniczne urządzenia.
Jeśli chodzi o serwisowanie pomp ciepła, zgodnie z ustawą o f-gazach, w urządzeniach typu split przeglądy są wymagane jeżeli ilość czynnika w układzie przekracza równowartość ekwiwalentu CO2 powyżej 5 ton, zaś w urządzeniach typu monoblok 10 ton. Przy wyborze pompy ciepła warto zatem zwrócić uwagę na czynnik chłodniczy i jego współczynnik globalnego ocieplenia, im jest on niższy tym lepiej. Jeśli pompa wymaga przeglądów, należy pamiętać, że coroczne kontrole szczelności i serwis obiegu chłodniczego wykorzystującego F-gazy może być wykonywany jedynie przez osoby ze stosownymi uprawnieniami.
Jaki czynnik chłodniczy powinien znaleźć się w pompie?
Rodzaj pompy ciepła to nie wszystko, równie ważny będzie typ czynnika chłodniczego biorącego udział w procesie wymiany ciepła. Wśród najpopularniejszych substancji można wymienić m.in.
- wodorofluorowęglowodory, takie jak R410A, R134a, R407C, R32 i R1234ze,
- oraz czynniki naturalne, takie jak R290 (propan) i R744 (CO2).
Które czynniki będą najlepszym wyborem pod względem ekologicznym i praktycznym? Dla pomp niskotemperaturowych świetną opcją jest coraz popularniejszy R32, którego GWP (ang. Global Warming Potential) wynosi 675, czyli mieści się poniżej granicy 750 wyznaczonej przez Unię Europejską. To o ⅓ mniej niż w przypadku czynnika R410A. R32 posiada niski stopień palności, a jego samozapłon może nastąpić dopiero powyżej 600°C. Jest o wiele efektywniejszy w porównaniu do innych wodorofluorowęglowodorów, dzięki czemu można użyć go o 30% mniej niż czynnika R410A, aby osiągnąć podobny efekt. R32 jest więc nie tylko ekologiczny i wydajny, ale także bezpieczny.
W ostatnim czasie coraz większą popularnością cieszą się naturalne czynniki chłodnicze, np. takie jak R290, który sprawdza się doskonale w wysokotemperaturowych pompach ciepła. Urządzenia wykorzystujące go są zazwyczaj droższe, jednak propan wyróżnia się niezwykle niskim potencjałem tworzenia efektu cieplarnianego (GWP = 3), dzięki czemu jest przyjazny środowisku i nie niszczy warstwy ozonowej. Cechuje się również wysoką efektywnością, a jego wydajność jest nawet o 20% wyższa w porównaniu do innych czynników i tych samych parametrów pracy. Co ważne, nie podlega pod obowiązek rejestracji w Centralnym Rejestrze Operatorów, ani obligatoryjne kontrole uwzględnione w przepisach ustawy F-gazowej. Jednocześnie ma bardzo dobre właściwości termodynamiczne i pozwala uzyskać wysokie temperatury zasilania.
Jak przygotować swój dom do instalacji pompy?
Jak możesz się spodziewać, odpowiedzi na to pytanie będą bardzo różne. Możemy jednak wyróżnić dwie główne drogi – dla osób, które dopiero są na etapie budowy domu oraz dla właścicieli istniejących już budynków, które najprawdopodobniej będą wymagać pewnych prac termomodernizacyjnych.
Buduję…
Prostsze zadanie będą mieć osoby planujące lub dopiero rozpoczynające budowę swoich czterech kątów. Dlaczego? Ponieważ mogą od razu zaprojektować instalację grzewczą, która będzie najlepiej współgrać z pompą ciepła, czyli np. wybrać ogrzewanie płaszczyznowe (ścienne lub podłogowe). Dodatkowo unikną niepotrzebnych wydatków i prac związanych z budową komina i wydzieleniem miejsca na kotłownię.
…vs. remontuję
Nieco bardziej skomplikowane przygotowania będą musieli zapewne poczynić właściciele istniejących domów. Zazwyczaj decydują się oni na zakup pompy ciepła, gdy rezygnują z dotychczasowego, nieefektywnego źródła ciepła, np. pieca na węgiel, ekogroszek czy pellet. Na szczęście nie zawsze istnieje potrzeba wymiany całej instalacji grzewczej w budynku. Na rynku dostępne są zarówno niskotemperaturowe, jak i wysokotemperaturowe rodzaje pomp ciepła, a wybrane modele mogą działać efektywnie również z innymi rodzajami odbiorników ciepła.
Czy potrzebne będą prace termomodernizacyjne?
Instalacja grzewcza instalacją grzewczą, ale trzeba pamiętać również o odpowiedniej efektywności cieplnej budynku. Im dom jest lepiej zabezpieczony, tym mniej ciepła będzie z niego uciekać, a Twoje rachunki będą niższe. Termomodernizacji można dokonać m.in. poprzez:
- ocieplenie ścian budynku,
- wymianę drzwi i okien na szczelniejsze modele,
- zadbanie o izolację cieplną dachu i stropu.
Jaka moc pompy ciepła sprawdzi się w Twoim domu?
Większa wcale nie znaczy lepsza! Wielkość pompy ciepła powinna zostać dobrana do zapotrzebowania na moc grzewczą Twojego domu – tylko wtedy będzie działać efektywnie i zapewni Ci szybki zwrot z inwestycji. Jakie czynniki należy wziąć pod uwagę?
- powierzchnię Twojego domu, która wymaga ogrzania,
- średnie roczne zużycie wody przez jego mieszkańców,
- rodzaj i jakość ocieplenia Twojego domu lub zużycie paliwa, jakim dotychczas go ogrzewałeś,
- typ odbiorników ciepła, które są zainstalowane w Twoim domu lub rodzaj, na który będziesz je wymieniać (np. ogrzewanie podłogowe, ścienne, kaloryfery),
- średnie roczne temperatury, jakie panują w Twojej okolicy.
Co stanie się, jeśli wybierzesz zbyt małą pompę? Niedowymiarowane urządzenie najprawdopodobniej nie zapewni Ci odpowiedniego komfortu termicznego, a w rezultacie będziesz zmuszony dogrzewać dom innymi sposobami. Z kolei pompa ciepła o zbyt dużej mocy może mieć zmniejszoną żywotność ze względu na zbyt częste wyłączanie i włączanie się. Sama jednostka będzie również droższa, a inwestycja będzie zwracać się dłużej. Jeśli nie jesteś pewny tego, jaka moc pompy ciepła będzie pasować do potrzeb Twojego gospodarstwa domowego, powierz jej dobór profesjonalistom, którzy poprzedzą swe działania szczegółowym audytem.
Czy pompa ma grzałkę elektryczną?
Grzałka elektryczna to dla wielu osób kontrowersyjny punkt instalacji, a część klientów traktuje ją głównie jako pożeracza prądu i decyduje się na wybór pompy bez tego elementu. Czy słusznie? Zdecydowanie nie! Grzałka elektryczna załącza się dopiero w momencie, w którym ze względu na spadek temperatury na zewnątrz, zapotrzebowanie na moc grzewczą budynku przekracza moc produkowaną przez pompę ciepła. Jest to tzw. punkt biwalentny. Dla powietrznych pomp ciepła punkt ten ustawia się najczęściej na ok. -15 stopni Celsjusza. Grzałka pełni wtedy rolę źródła szczytowego i wspomaga układ termodynamiczny. Będzie jednak odpowiadać jedynie za produkcję maksymalnie 5% energii w ciągu roku, a pozostałe 95% powinno zostać wytworzone przez samą pompę ciepła, bez wsparcia ze strony grzałki. Grzałka może również przydać się podczas ewentualnej awarii sprężarki i przejąć rolę głównego źródła ciepła aż sprężarka nie zostanie naprawiona.
To, czy grzałka będzie pracować efektywnie, będzie zależeć przede wszystkim od poprawnego doboru mocy pompy. Modele instalowane bez grzałek zazwyczaj są przewymiarowane, co podnosi koszt inwestycji oraz może negatywnie wpłynąć na ich żywotność. Tymczasem urządzenie wspierane przez grzałkę może mieć mniejszą moc i generować niższe koszty eksploatacyjne.
Czy pompa ma podgrzewaną tacę ociekową?
Podczas swojej pracy, pompa ciepła wytwarza tzw. kondensat, czyli skraplającą się wodę. Ważne jest więc, by Twoje urządzenie było wyposażone w tacę ociekową, która będzie ją zbierać i następnie odprowadzać do rury odpływowej. Warto wybrać podgrzewany model, dzięki czemu woda nie zamarznie nawet podczas ujemnych temperatur, a jej przepływ będzie ułatwiony. Zwróć również uwagę na jakość tacki ociekowej, w tym dobrze wyprofilowane i wzmocnione nóżki mocujące lub zaczepy oraz łączenia wykonane np. poprzez spawanie, co zwiększy ich szczelność.
Czy pompa będzie hałasować?
Pompa ciepła nie jest urządzeniem pracującym bezgłośnie, dlatego przed jej zakupem należy sprawdzić moc akustyczną danego modelu. Jeszcze kilka lat temu urządzenia te działały ze średnią głośnością na poziomie 70 dB(A), które zakłócały nie tylko spokój domowników, ale także sąsiadów czy przechodniów. Dzisiaj jednak na rynku znajdziesz o wiele cichsze modele, często poniżej 60 dB(A). Lepiej zaizolowane termicznie i akustycznie, a więc cichsze, są pompy monoblok. Za wytwarzane dźwięki odpowiadają przede wszystkim sprężarka i wentylator, a w najnowszych modelach można spotkać szereg rozwiązań redukujących moc akustyczną pompy, w tym:
- wygłuszanie obudowy,
- stosowanie sprężarek inwerterowych, które nie pracują cały czas na maksymalnych obrotach, lecz dostosowują swoją moc grzewczą do bieżącego zapotrzebowania na ciepło,
- akustyczne izolowanie sprężarki,
- stosowanie wibroizolacji ograniczającej przenoszenie się drgań,
- modulowanie pracy wentylatora.
O jakie dofinansowanie do pompy możesz się starać?
Mieszkańcy Polski mogą korzystać ze wsparcia finansowego pochodzącego z różnych programów dotacyjnych. Najpopularniejsze z nich to:
Moje Ciepło
Jeśli dopiero budujesz swój dom i chcesz go wyposażyć w ekologiczną pompę ciepła, możesz wziąć udział w programie “Moje Ciepło”. Dofinansowanie przysługuje na pokrycie od 30% do 45% kosztów kwalifikowanych (na pompę gruntową – 21 tys. zł, na powietrzną – 7 tys. zł) i dotyczy inwestycji o podwyższonym standardzie energetycznym.
Czyste Powietrze
Z kolei dla właścicieli i współwłaścicieli istniejących budynków jednorodzinnych przygotowano program “Czyste Powietrze”, który zakłada dotacje na zakup i montaż gruntowych, powietrznych i wodnych pomp ciepła. Beneficjenci uprawnieni do najwyższego poziomu wsparcia mogą uzyskać nawet 135 tys. zł, natomiast na zakup powietrznej pompy ciepła o podwyższonej klasie energetycznej w podstawowym progu finansowania przysługuje aż 19 400 zł.
Ulga termomodernizacyjna
Wydatki na zakup i montaż pompy ciepła, które nie zostały pokryte z żadnej wspomnianej dotacji, można odpisać od podatku za pomocą ulgi termomodernizacyjnej. W ciągu roku jeden podatnik może maksymalnie odliczyć 53 tys. złotych, a kwota ta może objąć również wspomniane wcześniej wydatki na termomodernizację, czyli np. ocieplenie ścian i dachu oraz wymianę drzwi i okien.
Więcej szczegółów na temat dotacji na zakup pompy ciepła znajdziesz w naszym artykule.
Z czym połączyć pompę ciepła, by zwiększyć generowane oszczędności?
Pompa ciepła czerpie około 75% energii z naturalnego środowiska (powietrza, wody lub gruntu), a pozostałe 25% stanowi energia elektryczna wykorzystywana do zasilania urządzenia. Łatwo więc wywnioskować, że połączenie pompy z fotowoltaiką może dodatkowo obniżyć koszty ogrzewania, a także zwiększyć autokonsumpcję energii produkowanej przez Twoją instalację fotowoltaiczną. W dobie drastycznie rosnących cen prądu to niezwykle atrakcyjny duet.
Czy pompa ma automatykę zwiększającą oszczędności?
Niektóre nowoczesne pompy ciepła nie tylko dbają o utrzymanie odpowiedniej temperatury w budynku, ale zapewniają również kompleksowy i inteligentny system zarządzania ogrzewaniem w Twoim domu. To modele wyposażone w sterowniki optymalizujące zużycie energii m.in. poprzez zapobieganie nagłym zmianom temperatury w układzie grzewczym, płynne regulowanie przepływu wody w grzejnikach i podłodze oraz dostosowywanie temperatury ogrzewania do pory dnia i obecności (lub nieobecności) mieszkańców.
Pompy ciepła z systemem inteligentnego zarządzania energią i ogrzewaniem oferują zdalną regulację temperatur, co pozwala na ustawianie innych wartości w każdym z pomieszczeń. Co ważne, system samodzielnie uczy się zarządzać stratami cieplnymi i szybkością nagrzewania pomieszczeń, dzięki czemu jego praca jest jeszcze bardziej efektywna z każdym dniem. Możesz czuwać nad wszystkim z dowolnego miejsca na ziemi dzięki wygodnej aplikacji mobilnej, która oferuje m.in. zdalną zmianę zakresu temperatur, uruchamianie trybu ekonomicznego oraz monitoring danych. Dostęp do szczegółowych statystyk pozwoli Ci na analizę swoich nawyków, ich optymalizację oraz zwiększenie oszczędności. Jeśli chcesz zwiększyć efektywność swojej pompy ciepła, wybierz usługi firmy, która oferuje nowoczesne rozwiązania automatyzujące jej pracę.
Kto wykona serwis Twojej pompy?
Pompa ciepła to urządzenie o wieloletniej żywotności, które mimo wysokiej niezawodności, musi być regularnie serwisowane. Częstotliwość wykonywania przeglądów i serwisów jest zazwyczaj podawana w warunkach gwarancji danego producenta. Szczególną uwagę należy zwrócić na pompy ciepła korzystające z F-gazów – przeglądy są obowiązkowe dla urządzeń typu split (gdy ilość czynnika przekracza 5 ton jego ekwiwalentu CO2) i urządzeń monoblok (gdy jest go więcej niż 10 ton ekwiwalentu).
Serwis Twojej pompy powinien przeprowadzić przedstawiciel producenta lub ekspert z autoryzowanej przez niego firmy. Zakres wykonywanych prac będzie się nieco różnić w zależności od rodzaju i modelu urządzenia, zazwyczaj skupia się jednak na takich podstawowych elementach jak:
- układ dolnego źródła ciepła,
- układ górnego źródła ciepła,
- obieg chłodniczy,
- automatyka i poprawność ustawień urządzenia.
I czy jest on dodatkowo płatny?
Koniecznie sprawdź, czy firma, z jaką podpisałeś umowę, oferuje również doroczne przeglądy pomp ciepła i czy ich cena jest określona na wstępie – powinieneś od razu wiedzieć, ile zapłacisz za taką usługę. Sprawdź także, czy instalator wykonuje ewentualne serwisy urządzenia, a jeśli tak, na jakich warunkach się odbywają. Przeciętne stawki oscylują w granicach kilkuset złotych, ale w zależności od firmy oraz skomplikowania danego modelu pompy, mogą również sięgać do tysiąca złotych.
Jakie dodatkowe usługi zapewnia Twój dostawca?
Każda firma sprzedająca i montująca pompy ciepła kieruje się indywidualnymi standardami – u niektórych będą one wyższe, u niektórych niższe. Najlepiej będzie zdecydować się na współpracę z dostawcą, który ma duże doświadczenie i zapewni Ci kompleksowe wsparcie, w tym długą gwarancję, pomoc w uzyskaniu korzystnego finansowania inwestycji oraz asystę ekspertów na każdym kroku. Zapoznaj się również z ofertą usług dodatkowych danej firmy i sprawdź, jakie prace są bezpłatne, a jakie podlegają opłatom. Zwróć szczególną uwagę na takie pozycje jak ponowna regulacja sterownika, naprawa instalacji CO, wyniesienie starego źródła ciepła czy też zmiana pojemności zasobnika CWU lub bufora ciepła. Pamiętaj, że pompa ciepła to urządzenie, które będzie z Tobą przez ponad 20 lat – wybierz więc instalatora, który utrzyma się na rynku przez tak długi czas i wywiąże się ze wszystkich zobowiązań.
